فشار خون در سالمندان و راهکارهای کنترل فشار خون سالمندان

طبق اعلامیه انجمن قلب آمریكا، فشارخون ۱۳۰/۸۰ ( یا ۱۳ روی ۸ ) میلی متر جیوه یا بالاتر، فشار خون بالا یا HBP (High Blood Pressure) نامیده شده كه به آن Hypertention نیز گفته می‌شود.

فشار خون بالا را قاتل خاموش می‌نامند؛ چرا که معمولا علائم قابل توجهی از خود بروز نمی‌دهد و ممکن است بعضی از ما تا زمانی که مشکلات جدی در قلب، مغز یا کلیه‌های خود تجربه نکنیم، از ابتلا به این بیماری مطلع نشویم. خبر خوب این است که دارو درمانی تحت نظر پزشک و تغییر سبک زندگی می‌تواند به کاهش فشار خون کمک کرده و آن را کنترل می‌کند.

فشار خون چیست؟

فشار خون همان نیرویی است که خون در حین گردش در بدن به دیواره رگ‌ها وارد می‌کند. این فشار در هنگام ضربان قلب و پمپاژ خون در بیشترین حالت ممکن قرار دارد که فشار سیستولیک نامیده می‌شود. وقتی قلب بین ضربان‌ها برای پر کردن دوباره خون با خون در حالت استراحت قرار می‌گیرد، فشار خون نیز پایین آمده که به این فشار، دیاستولیک گفته می‌شود.

فشار خون همیشه به صورت دو عدد بیان شده و مثل یک کسر نوشته می‌شود. عدد بالایی نشان‌دهنده فشار سیستولیک و عدد پایینی نشان دهنده فشار دیاستولیک است که هر دو در سنجیدن فشار خون ما مهم هستند. به عنوان مثال، میزان فشار خون در یک فرد ممکن است ۱۲۰/۸۰ mmHg باشد (میلی متر جیوه (mmHg) واحدی است که برای اندازه گیری فشار استفاده می شود)، در این مثال ، فشار خون را “۱۲۰ بر ۸۰” یا ” ۱۲ روی ۸” می‌خوانیم.

دلیل افزایش فشار خون چیست؟

به طور طبیعی با افزایش سن، فشارخون نیز افزایش می‌یابد. در بسیاری از سالمندان که فشار خون بالایی دارند، دلیل خاص و مشخصی برای بالا بودن فشار پیدا نشده، به این حالت فشار خون بالای اولیه یا ضروری گفته می‌شود.

در بعضی از سالمندان، فشار خون بالا نتیجه دارو یا بیماری دیگری است. وقتی علت اصلی فشار خون موارد دیگری باشد، به آن فشار خون بالای ثانویه گفته می‌شود.

همچنین مردان بالای ۴۵ سال و زنان بالای ۵۵ سال که دارای اضافه وزن هستند یا سابقه‌ بیماری فشار خون در خانواده خود دارند، بیشتر در معرض ابتلا به فشار خون بالا قرار می‌گیرند.

به جز سن و سابقه خانوادگی، سبک زندگی نیز در افزایش فشار خون موثر است. موارد زیر از جمله عوامل تاثیرگذار در سبک زندگی هستند که می‌توانند منجر به افزایش فشار خون ‌شوند:

• استفاده بیش از حد از نمک
• نوشیدن بیش از حد الکل
• عدم مصرف کافی پتاسیم
• نداشتن فعالیت بدنی کافی
• مصرف داروهای خاص
• قرار گرفتن در معرض استرس طولانی مدت
• سیگار کشیدن

اعداد فشار خون و معنی آن‌ها

فشار خون به طور طبیعی در طول روز در حال نوسان است و زمانی‌که هیجان‌زده و عصبی می‌شویم یا در حال فعالیت هستیم، میزان آن افزایش پیدا می‌کند. اما هنگام خواب، فشار خون در پایین‌ترین حالت قرار می‌گیرد. البته فشار خون در اکثر ساعات بیداری، نسبتا پایدار بوده و باید پایین‌تر از ۱۲۰/۸۰ mmHg باشد.

به طور کلی، فشار خون پایین‌تر بهتر است اما کم بودن بیش از حد فشار خون نیز جای نگرانی دارد. بالا بودن مداوم فشارخون در محدوده “قبل از فشار خون بالا” یا به اصطلاح “لب مرز” احتمال ابتلا به بیماری فشار خون را افزایش می‌دهد. البته با اقدامات پیشگیرانه قابل مدیریت است. افراد در هر سنی که به بیماری‌های مزمنی مانند بیماری‌های کلیوی یا دیابت مبتلا می‌شوند باید توجه زیادی به فشار خون خود داشته باشند.

جدول دسته‌بندی فشار خون

راهنمای فشارخون

دسته‌بندی بالا مربوط به عموم افراد است. لازم است بدانیم که نیازهای پزشکی و معیارهای سنجش در افراد مسن از بسیاری از جهات با افراد جوان متفاوت است چراکه با افزایش سن، کارایی در عملکرد بدن کاهش می‌یابد. همچنین با وجود آنکه ۱۳۰/۸۰ mmHg آستانه عمومی برای شروع داروهای فشارخون محسوب می‌شود، بسیاری از متخصصان پزشکی در تعیین این آستانه برای سالمندان عزیز اختلاف نظر دارند. سن، ضعف جسمی و سایر بیماری‌های زمینه‌ای نیز این مسئله را پیچیده‌تر می‌کنند. بنابراین به علت منحصر بفرد بودن نیازهای پزشکی در هر سالمند، بهتر است در مورد فشار خون مناسب برای عزیزان سالمند و میانسال خود با پزشک متخصص قلب و عروق مشورت کنیم.

باید در نظر داشته باشیم که داروهای غیر ضروری فشار خون می‌تواند عوارض جانبی خطرناکی برای ما یا سالمندمان داشته باشد. به عنوان مثال، افت موقتی فشار خون در هنگام ایستادن یکی از خطرناک‌ترین عوارض جانبی‌ این داروهاست که می‌تواند باعث سرگیجه و در نهایت سقوط سالمند شود.

عوارض فشار خون بالا در سالمندان

فشار خون بالا باعث فعالیت بیشتر قلب شده و احتمال بروز سکته مغزی، حمله قلبی و مشکلات کلیوی را افزایش می‌دهد. اگر فشار خون تشخیص داده نشود و درمان به موقعی برای آن صورت نگیرد، می‌تواند منجر به موارد زیر شود:

• بزرگ شدن قلب، که ممکن است منجر به نارسایی قلبی شود.
• برجستگی‌های کوچک در رگ‌های خونی که آنوریسم نامیده می‌شود.
• باریک شدن رگ‌های خونی در کلیه‌ها که ممکن است باعث نارسایی کلیه شود.
• سفت شدن عروق، به ویژه در قلب، مغز، کلیه‌ها و پاها که می‌تواند منجر به حمله قلبی، سکته مغزی، نارسایی کلیه یا قطع بخشی از پا شود.
• خونریزی یا ترکیدن رگ‌های چشم که ممکن است باعث ایجاد مشکلات بینایی شود.

اندازه‌گیری فشارخون در سالمندان

سالمند یا میانسال عزیز ما ممکن است سال‌ها مبتلا به فشار خون بالا بوده و ما متوجه این موضوع نشده باشیم. اصولا پزشکان پس از مشاهده میزان فشار خون بالا، پیش از تعیین درمان، فشار خون فرد را در روزهای متفاوت، چندین بار بررسی می‌کنند و اگر فشار خون بالا تکرار شد، روند درمان را شروع می‌کنند.

اندازه گیری فشار خون باید زمانی انجام شود که بیمار، کاملا آرام، صاف نشسته و هر دو پایش روی زمین باشد. ما مراقبین می‌توانیم از نکات زیر برای اندازه‌گیری دقیق فشار خون عزیزان‌مان استفاده کنیم:

• عدم مصرف قهوه و سیگار حداقل ۳۰ دقیقه قبل از اندازه‌گیری فشار خون
• یادآوری به پوشیدن لباس آستین کوتاه
• تشویق به استفاده از سرویس بهداشتی، قبل از اندازه‌گیری فشار خون
• استراحت کردن و نشستن حداقل ۵ دقیقه قبل از اندازه‌گیری فشار خون

برخی از افراد هنگام مراجعه به مطب پزشک فشار خون‌شان افزایش می‌یابد. این وضعیت “فشار خون روپوش سفید” نامیده می‌شود و زمانی رخ می‌دهد که بیمار به دلیل قرار گرفتن در محیط بیمارستانی اضطراب جزئی را تجربه می‌کند. اگر پزشک به این موضوع مشکوک شود، احتمالا از ما می‌خواهد که فشار خون سالمندمان را در خانه با استفاده از دستگاه خانگی یا دستگاه ABPM بررسی کنیم. ABPM دستگاهی است که به مدت ۲۴ ساعت پوشیده می‌شود و فشار خون فرد را تقریباً هر ۳۰ دقیقه یک‌بار اندازه‌گیری می‌کند.

اگر نیاز داریم، فشار خون عزیز خود را در خانه بررسی کنیم، لازم است ابتدا در مورد خرید دستگاه مناسب با پزشک معتمد مشورت کنیم.

راهکارهای کنترل فشار خون

با توجه به اینکه فشار خون بالا بدون علامت است، سبک زندگی سالم شامل ورزش و تغذیه و همچنین چکاپ منظم اهمیت بسیار زیادی پیدا می‌کند.

 هر روز ورزش کنید

بنا بر تحقیقات انجام شده، ورزش‌های هوازی و مقاومتی می‌توانند به تاخیر انداختن و مدیریت بهتر فشار خون کمک کنند. چرا که فشار خون ممکن است تا 24 ساعت بعد از ورزش کاهش پیدا کند.

با ورزش منظم، ضربان قلب و تنفس شما افزایش می‌یابد و با گذشت زمان، قلب قوی‌تر شده و برای پمپاژ به تلاش کمتری نیاز دارد. این کار به شریان‌ها فشار کمتری وارد می‌کند و فشار خون پایین می‌ماند.

توصیه می‌کنیم برای انتخاب ورزش، حتما با پزشک مشورت کنید. برای شروع می‌توانید از نرمش‌های متوسط مانند راه رفتن سریع، به مدت 30 دقیقه در روز و 5 بار در هفته شروع کرده و سپس دویدن آرام به مدت 20 دقیقه در روز 3 تا 4 بار در هفته را به برنامه خود اضافه کنید.

فقط اگر با هر یک از علائم زیر روبرو شدید، ورزش را متوقف کرده و به پزشک مراجعه کنید:

• احساس درد در قفسه سینه
• احساس ضعف و سرگیجه
• فشار یا درد در ناحیه گردن، بازوها، شانه‌ها و فک

رژیم غذایی سالمی داشته باشید

مطالعات نشان می‌دهند که افرادی که در رژیم غذایی خود پروتئین بیشتری مصرف می‌کنند، 40 درصد کمتر در معرض خطر فشار خون بالا هستند و کسانی که در کنار پروتئین، فیبر را به رژیم خود اضافه کرده‌اند نیز این درصد را به 60 درصد کاهش داده‌اند.

از جمله غذاهای پروتئین‌دار عبارتند از:

• ماهی، مانند ماهی آزاد یا کنسرو ماهی تن
• تخم مرغ
• مرغ، به ویژه سینه مرغ
• گوشت گاو
• حبوبات
• آجیل یا کره آجیل، مانند کره بادام زمینی
• پنیر کم چرب و سایر محصولات لبنی

البته لازم است مانند ورزش، حتما برای رژیم غذایی خود با پزشک صحبت کنید. چرا که ممکن است همه این مواد برای سلامتی شما مفید نباشند.

همچنین موادغذایی‌ای نیز هستند که باید تا حد امکان از مصرف آن‌ها بپرهیزید:

• نمک
• سس‌ها
• قند و شکر
• گوشت قرمز
• لبنیات پرچرب
• الکل و کافئین

سخن پایانی

بالا رفتن فشار خون در سنین سالمندی یک امر طبیعی است. اگر سالمند یا میانسال عزیز ما در آستانه‌ ابتلا به این بیماری قرار دارد می‌توانیم پس از مشورت با پزشک، با تهیه یک دستگاه اندازه گیری فشار خون و افزایش آگاهی در مورد این بیماری به سالمندان عزیزمان در کنترل بیماریش کمک کنیم، چرا که فشار خون بالا، در صورت عدم درمان و کنترل، می‌تواند منجر به بیماری‌های جدی‌تری مانند نارسایی کلیه، سکته مغزی، مشکلات بینایی و نارسایی قلبی شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد نارسایی قلبی، مقاله مراقبت از سالمندان مبتلا به نارسایی قلبی را در وب‌سایت ایزی لایف مطالعه کنیم.

منبع: Healthline